Het verleden: Jan Foudraine en het nalatenschap van de antipsychiatrie

De Brouwerij bestaat in 2022 tien jaar. Tien jaar lang bontgekleurde zorg geleverd aan betrokken leden door kwetsbare zorgverleners. De Brouwerij begon als een plek waar ‘de Psychose’ opnieuw en in een ander licht kwam te staan. Tegenwoordig komt in elk document over de zorg het woord ‘herstel’ voor. Is een persoonsgerichte ruimte als de Brouwerij dan nog vernieuwend, of bedoelen we allemaal wat anders met herstel?

Het Verleden

Wat: Een gesprek over de zogenoemde antipsychiatrie met Alex Rutten, de biograaf van Jan Foudraine, Dirk Corstens, psychiater bij GGZ NHN (Texel en den Helder) en oprichter van de stemmenpoli in Alkmaar en Peer-supported Open Dialogue in Utrecht & Wilma Boevink, grondlegger van de herstelbeweging.

Voor wie: Iedereen die geïnteresseerd is, is welkom. Er zal veel ruimte zijn voor een gesprek.

Waar: Bij ons in de Brouwerij, Hoogte Kadijk 61hs te Amsterdam.

Hoe: Graag aanmelden via activiteiten@centrumdebrouwerij.nl zodat we een beetje zicht hebben op hoeveel mensen er komen.

Wanneer: 12 november, inloop 13.30, we beginnen om 14.00. Er is zo’n drie uur om met elkaar te spreken. Om vijf volgt dan nog een kleine borrel.

Op deze middag sluiten we onze driedelige lezingenreeks af met een blik naar het verleden. Meerdere leden van de Brouwerij lazen tegelijkertijd Wie is van hout… (1971), de bestseller van de psychotherapeut Jan Foudraine, die in Nederland het gezicht werd van de zogenoemde ‘antipsychiatrie’ of kritische psychiatrie. Dat lijkt geen toeval te zijn. Genoeg reden dus om een hele dag samen onderzoek te doen naar de antipsychiatrie in Nederland en haar nalatenschap.

De antipsychiatrie stelde onder meer dat de geestesziektes waar de psychiater zijn mond vol van had, niet bestonden, maar bijvoorbeeld voortkwamen uit maatschappelijke onrust. Jan Foudraine stelde de vraag wie er nou eigenlijk gek was. De patiënt of diegene die hem tot patiënt maakte. Deze kritische boodschap vond gretig aftrek, maar werd na enkele jaren ook alweer de kop ingedrukt door een weer opkomende biomedische psychiatrie.

Nu was de zogenoemde antipsychiatrie niet altijd zo ‘anti’ of radicaal als soms gesuggereerd is. De nood van mensen werd erkend en er werd gezocht naar mogelijkheden om naast de medische blik een andere blik te stellen. Een voorbeeld hiervan is het werk van Marius Romme, die om psychiatrische patiënten beter te kunnen begrijpen juist iedereen uitnodigde die stemmen hoorde of dat nu tot een hulpvraag had geleid of niet.

Ten introductie van de gelaagdheid van de antipsychiatrie komt allereerst Alex Rutten ons de levensloop van Jan Foudraine (1929 – 2016) uit de doeken doen. Hierbij is er aandacht voor zijn werkzaamheden binnen de Nederlandse GGZ en zijn werk als vrijgevestigde psychotherapeut, dat hij tot aan zijn dood bleef doen. Ook komt zijn latere interesse in spiritualiteit en mystiek aan bod, waarbinnen het (geestelijk) lijden van de mens in een nieuw perspectief werd geplaatst.  Ruttens biografie van Foudraine verscheen in 2021. 

Dirk Corstens neemt ons daarna mee in zijn eigen tocht als psychiater van zijn artsenopleiding midden jaren zeventig, via zijn jarenlange samenwerking met Marius Romme rondom het project van stemmen horen tot aan de positie van de antipsychiatrie in het huidige debat waarbij Peer-supported Open Dialogue een leemte vulde die zeer welkom was. Naar eigen zeggen begon hij zijn carrière net te laat voor de echte antipsychiatrie, namelijk midden jaren zeventig, maar heeft hij zijn best gedaan om op eigen houtje de klap van de psychiatrische molen te ontwijken. 

Wilma Boevink zal samen met hem het gesprek met Alex aan gaan. Dirk nodigde haar tot onze vreugd op eigen houtje uit, omdat ‘een ervaringsdeskundige op zo’n feestje niet kan ontbreken’. En wat voor een ervaringsdeskundige. Zij stond aan de wieg van HEE (Herstel Empowerment en Ervaringsdeskundigheid) en introduceerde zo herstel van perspectief als streven van de GGZ. In 2017 promoveerde zij op ervaringsdeskundigheid en ondertussen richt ze zich onder andere op het internationaal verdedigen van de functie van ervaringsdeskundige.

Het programma is als volgt:

13.30 inloop

13.55 welkomstwoord

14.00 Alex Rutten over Jan Foudraine

14.45 pauze

15.00 Dirk Corstens & Wilma Boevink reageren in dialoog met Alex

15.45 pauze

16.00 Vervolg

17.00 naborrel

Leestips

De vorige twee middagen

Het heden

Op 2 juli bespraken we met Evi Verbeke en Daantje Daniels de positie van de ervaringsdeskundige in een instelling als de onze. De dag leverde was druk bezocht door allerlei mensen met ervaringen als en met ervaringsdeskundigen. In onze ervaring was het een geslaagde dag. Opnames van deze dag zijn hier terug te vinden.

De toekomst

Op 15 oktober kwamen Sanneke de Haan en Josephine Lenssen spreken over de zin en onzin van diagnoses en gezamenlijke besluitvorming in de GGZ. Hier kan u een kort verslag van Irene Geerts van die dag lezen. De Brouwerij zat vol met filosofen en anderen die het ook niet zeker wisten. Meer informatie, de presentaties en opnames van deze dag kan je hier vinden.